Irak'la 1937'deki birleşememe maceramız

Türkiye ile Irak’ın 1930’lu senelerde konfederasyon halinde birleşmek üzere olduklarını az kişi bilir. Irak Genelkurmay Başkanı Bekir Sıdkı Paşa’nın 11 Ağustos 1937’de Musul’da bir suikaste kurban gitmesi ile rafa kaldırılan konfederasyon meselesinin ayrıntıları, cinayetin üzerinden geçen 79 seneden buyana esrarını hâlâ muhafaza ediyor...
Musul’un kuzeyindeki Başika’ya birlik sevketmemizin ardından Irak Başbakanı Haydar el İbadi’nin açıklamaları, Irak Meclisi’nin bizi kınayan kararı ve Ankara’nın bütün bu gelişmelere verdiği tepki, Irak ile zaten gergin olan ilişkilerimizi daha da gergin hâle getirdi.
Nereden nereye! Bizde pek bilinmez ama, 1930’ların sonunda Türkiye ile Irak’ın bir konfederasyon halinde biraraya gelmeleri için yoğun çalışmalar yapılmış ama kararın resmen açıklanmasından hemen önce bu konuda en fazla çaba gösteren Irak Genelkurmay Baş- kanı’nın Musul’da 1937’de bir suikastte can vermesi üzerine o zamana kadar yapılan bütün çalışmalar sonuçsuz kalmıştı.
ESRARINI KORUYOR
Sözünü ettiğim konfederasyon meselesinin ayrıntıları, cinayetin üzerinden geçen 79 seneden buyana esrarını hâlâ muhafaza ediyor, girişimin sadece ana hatları biliniyor ve bu bilgiler de dar bir çevrede konuşuluyor.
İşte, 1937’de yapılan suikastin ardından hayata geçirilmesine imkân bulunmayan Türkiye-Irak Konfederasyonu projesinin sözünü ettiğim çevrelerde bilinen öyküsü...
Irak, o senelerde bağımsız gibi görünmesine rağmen hâlâ İngiliz himayesi altında bulunan bir krallık idi ve tahtta Birinci Dünya Savaşı sırasında bize karşı meşhur Arap İsyanı’nı başlatan Şerif Hüseyin’in torunlarından Gazi oturuyordu. 1932’de İngiliz himayesinin sona erdiği açıklanmış ama herşey kâğıt üzerinde kalmıştı. British Petroleum Şirketi’nin çıkarmaya başladığı petrolün üretimi her sene artıyor ve İngilizler Irak’ta eskisinden de fazla söz sahibi oluyorlardı.
ÇANAKKALE’DE SAVAŞTI