Menderes ve Bayar: bir 27 Mayıs hikayesi
Bulgaristan Türkü aile Plevne’den Bursa’nın Gemlik ilçesinin Umurbey köyüne göçmüştü. Mahmut Celal (Bayar) 1883’te burada doğdu, Bursa’da okudu, 1905’te açılan sınavı kazanarak çalışmakta olduğu Ziraat Bankasından Deutsche Bank’a geçti.
1907’de İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin (İTC) gizli kollarından olan “Küme” örgütüne girdi. 1908 Meşrutiyet ilanı ardından, Anadolu’da resmen örgütlenmek üzere Selanik’ten gelen İTC’nin kurucu Kâtibi Umumisi Mithat Şükrü (Bleda) tarafından 1911’de İzmir ve havalisi sorumlusu olarak atandı. Çıkarmaya başladığı Halka Doğru dergisinde Turgut Alp takma ismiyle makaleler yazıyordu.
Birkaç yıl sonra Kurtuluş Savaşının Batı Cephesinde “Galip Hoca” kod ismiyle Yunan ordularının işgaline karşı cephe faaliyeti ve gerilla savaşı yürütecek ve Cumhuriyet’ten sonra ekonomi yönetimini üstlenerek Bayar soyadını alacak olan Mahmut Celal, eğitime özel önem veriyordu. İTC’nin açtığı okullar dışında girişimleri de vardı. 1912’de İzmir Kız Lisesinin, İzmir Halk Kütüphanesinin, 1914’te Altay Spor Kulübünün kurulmasını sağladı.
