Câbirî eleştirisi ve bir zihniyet analizi

Muhammed Âbid el-Câbirî ülkemizde çok okunan Faslı fikir adamıdır. Çoğu geniş hacimli birçok eser, bir de Kur’an tefsiri yazdı. 2010’da vefat etti. Eserlerinin çoğu dilimize çevrildi. Bunlardan biri de Arap Ahlaki Aklı’dır (çev. M. Çelik, İst. 2015, 824 sayfa). Aşağıda bu kitap üzerine bir eleştirel değerlendirme ve zihniyet sorgulaması sunacağım.

***

Câbirî, -eserinin isminden de anlaşıldığı üzere- İslam ahlakını Arap (veya Arap İslam) ahlakından ibaret sayar. Yazara göre zamanla oluşan “Arap İslam mirası, gerçek Arap İslam ahlakını temsil eden mürüvvet ve sâlih amel ahlakına dair araştırmalardan ve kitaplardan neredeyse tamamen yoksundur” (s. 758). Emevîler’den itibaren İran edeb birikiminden Arap İslam kültürüne giren “kisracı itaat ahlakı” ile “Arap İslam ahlakı”nda yozlaşma başlamış, sonrasında buna eski Yunan’dan çevrilen felsefî ahlak katılmıştır. Bu yozlaşma, Şâfiî fakihi İzz b....