‘Fitne’

Aslında fitne kelimesi –aşağıda görüleceği üzere- Kur’an-ı Kerîm’de insan ilişkileri bağlamında kullanıldığında inkârcılardan gelen ve Müslümanları dinlerinden koparmayı amaçlayan yıkıcı faaliyetleri ifade eder. Fakat Hz. Peygamber’den sonra bu kavram daha çok siyasal mahiyetteki iç karışıklıklar için kullanılmıştır; bu kullanım halen de devam etmektedir.

“Fitne”, değerli madenlerin saflığını anlamak için onları ateşte eritmek” manasındaki fetn (fütûn) kökünden gelmektedir. Klasik sözlüklerde “fitne”nin başlıca anlamları “Sınama, maddî ve manevî sıkıntı, üzüntü, belâ ve felâketle imtihan etme/edilme” şeklinde sıralanır.

Kur’an’da fitne ve türevleri 60 ayette geçer. Kur’an kavramlarının anlamlarını tespit etmede en kıymetli kaynaklardan olan Taberî’nin (ö. m. 923) Câmi‘u’l-beyân adlı tefsirinde “fitne”nin “Sınama (ibtilâ), deneme (ihtibâr) ve sınav (imtihan)” anlamına geldiği ısrarla tekrarlanır. “Şirk, inkâr, eziyet, inanç baskısı, ateşe atarak işkence etme, hile ve tuzak, düşman saldırısı, Allah’ın kuluna geniş imkânlar vererek hayırsever olup olmadığını...