Hayat dersleri

Ebu’l-Hasan Ali el-Mâverdî’nin yaklaşık bin yıl önce kaleme aldığı, ahlak tarihimizin en seçkin kaynaklarından olan “Edebu’d-dünyâ ve’d-dîn” adlı eser, sadece bu ünlü âlim ve düşünürün günümüze ulaşmış eserleri içinde değil, genel olarak İslam ahlakı klasikleri arasında da en çok tanınan kitaplardandır. Bende oluşan kanaate göre özellikle “Edebu’d-dünyâ” başlıklı dördüncü bölüm eserin en önemli ve orijinal kısmıdır. Müellifinin, bu kısımdaki bilgi, fikir, gözlem ve analizleriyle İslam dünyasının ilk sosyologu olarak nitelenmeyi hak ettiğini düşünüyorum.

Mâverdî anılan eserin edebî ve didaktik bir karakter kazanmasına özen göstermiş, bu maksatla İslâmî kaynakların yanında, alanıyla ilgili insanlığın ortak değerlerini yansıtan yabancı kültür ürünlerinden de faydalanmıştır. Birçok sahâbî ve diğer selef ileri gelenlerinden; Ebü’l-Atâhiye, Ferezdak, Buhturî gibi şairlerden; İbnu’l-Mukaffa‘, Câhız, İbn Kuteybe gibi edip ve hakîmlerden nakiller yapmış; Buzurgmihr, Enûşirvân, Sâbûr (Şappur) b. Erdeşîr gibi İslâm öncesi İran ediplerine de sık sık atıfta bulunmuştur. Öte yandan birkaç yerde Aristo ve öğrencisi İskender ile Yakub b. İshak el-Kindî’nin görüşlerine yer...