Maḳāsıdî din yorumu neden başarılı olamadı?

Maḳāsıdî din ve Kur’an yorumuna göre: (1) Dinî metin, doğal olarak bir tarihsel, sosyolojik ve kültürel gerçeklik ortamında oluşur. (2) Metin kaçınılmaz olarak o bağlamsal dili kullanırken, esasında o dilin ifade ettiği literal/lügavî/zahirî (dışsal) anlamın ötesinde, temel iyilik ve yararları (mesâlih) gerçekleştirmeyi amaçlar. İşte dinin bu temel-evrensel amaçlarına maḳāsıd denir.

Daha önceki üç yazımda maḳāsıdı esas alan din ve Kur’an yorumunun, “İslam kaynaklarını (Kur’an ve hadisleri), gözettiği temel gayeleri merkeze alarak yorumlama” anlamında kullanıldığını belirtmiş, bu konu etrafında bilgiler sunmuştum. Bu yazımda ise konunun önceki yazılarımda eksik kalan bir yönü hakkındaki tespitlerimi bilgi ve takdirlerinize sunacağım.

***

Hz. Peygamber’den sonra Sahâbe’nin gerçekleştirdiği büyük dinamizm, sosyal, ekonomik, hukukî vb. alanlardaki şartların hızla değişmesine, yeni sorunların ve ihtiyaçların ortaya çıkmasına yol açmıştı. Bu durum ise Sahâbe arasından yetkili ve sorumlu konumda olanların, Peygamber dönemindeki tecrübeden de yararlanarak, Kur’an’ı hedeflediği temel iyilik ve yararlar (mesâlih ve maḳāsıd) ışığında yorumlamalarını...