Ümmet ve Ümmetçilik

TDV İslâm Ansiklopedisi’nde “Ümmet” maddesi mevcut; ancak “Ümmetçilik” yok. Bu bir açıdan normal; çünkü klasik kaynaklarımızda böyle bir terime rastlanmaz. Ama yine de bu madde olmalıydı; çünkü son dönem literatüründe bu kavram kullanılmakta; ayrıca böyle bir anlayış da var. Nitekim aynı konumdaki İslâmcılık ansiklopedine madde başıdır. *** Ümmet ne demek? anılan ansiklopedide bu terim “Bir peygamberin tebliğ ettiği dine inanan veya o dine muhatap olanların meydana getirdiği topluluk” şeklinde tanımlanmış. Bu ikili tanım, “ümmet-i davet” ve “ümmet-i icabet” şeklindeki ikili kullanımdan ileri geliyor. Bunlardan birincisi İslâm tebliğine muhatap konumundaki insan topluluğunu, ikincisi ise İslâm davetine olumlu karşılık verip Müslüman olmuş kitleyi ifade eder. Ancak ümmet terimi yalın kullanıldığında genellikle aynı temel dinî inanç ve uygulamalarda birleşen, bundan dolayı –dünyanın neresinde olursa olsun- birbirleri hakkında özel bir yakınlık hissi taşıyan insan topluluğunu ve bu topluluğun ortak aidiyet hissini ifade eder. Bu aidiyetten dolayı bütün Müslümanlara İslâm ümmeti ve ümmet-i Muhammed de denir. Ümmet kavramı, Kur’ân-ı Kerîm, hadisler ve diğer İslâm kaynaklarında her dönemde kullanılmıştır.