Deizm ve paganizm cahillerin, teizm ise entelektüellerin dinidir

Son dönemde bir deizm muhabbetidir gidiyor. Deizmin sanıldığının aksine bir entelektüel düşünce değil aslında düşünce tembelliğinin sonucu ortaya çıkan bir tutum olduğunu belirtmek gerekir.

Peki deizm nedir? Özetle deizm evrenin bir yaratıcı tarafından var edildiğini, kurallarının konduğunu ve daha sonra da kenara çekildiğini ileri süren bir Tanrı anlayışıdır. Kenara çekilmiş, paranteze alınmış ve “sözün konusu edilmek istenmeyen” bir Tanrı söz konusudur bu inançta.

Hangi düşünürlerin deist olduğuna dair listeler yapılır. Ancak kimin deist olduğu konusunda bir fikir birliği olduğunu söylemek zordur.

Ancak burada kimin deist olduğuna dair bir “deizm tarihi” yazmayacağız.

Tartışılması gereken bir başka konu da Türkiye'de gerçekten deizm oranı yükselip yükselmediği sorunudur. Bu konuda alarm zilleri çaldığını söyleyen insanların bir araştırmaya dayanmadan konuştuklarını görüyoruz. Örneğin Yeni Şafak'ta Faruk Beşer “Gençlerimiz neden ateist ya da deist oluyor?” diye yazmış ama her hangi bir kaynağa dayandırarak gerçekten deizm oranının artığını söyleme gereği duymamış. Benzer şekilde Karar gazetesinden Mustafa Öztürk de “Deizmin Ayak Sesleri” başlıklı yazısında deizm tehlikesinden söz ediyor ancak bunu bir bilimsel veriye dayandırma gereği duymuyor. Basına yansıyan haberlerin çoğunun ciddiyetten uzak bu minval üzere olduğu görülebilir bakıldığında. Benim kişisel kanaatime göre Türkiye'de gençler arasında bir deizm tehlikesi yoktur. Dini pratikleri yerine getirmeyenleri deist diye nitelemek zaten deizmi bilmemektir. Bunlar ayrı konular.

Bizim tartışmak istediğimiz şey şu: Deizm ve paganizm iki tanrı anlayışın uç noktalarıdır. Teizm ise dengeli ve tutarlı olma kaygısı taşıyan bir tanrı anlayışıdır. Bu arada klasik semavi dinlerin genel olarak “teist” kabul edildiğini belirtelim.