Akıl ile kalp

Kimimizin bölük pörçük bildiği, kimimizin yalan yanlış bildiği, kimimizin hiç bilmediği; oysa dinimizin imanımızın merkezinde bulunan bir meseleden bahsetmek istiyorum. İşin gerçeğini nakletmek benim haddim olmadığı için Prof. Dr. Süleyman Uludağ’ın Diyanet-İslâm Ansiklopedisi’ne yazdığı “Kalp” maddesini özetleyeceğim (Kendi ilavelerimi parantez içinde veriyorum).

Kalp vücutta kan dolaşımını sağlayan organın adıdır. Dinî ve tasavvufî bağlamda bilgi ve düşüncenin kaynağı veya aracıdır. Bir et parçası olan kalple bir ilişkisi olmakla birlikte ondan ayrı olan bu anlamdaki kalbe “Rabbanî latife” ve “İlahi cevher” de denir.

Kur’ân-ı Kerim ve hadislerde fuad, sadr, lüb, nûha ve ru’ gibi terimler genellikle kalp mânasına kullanılmıştır. Mütercim Âsım Efendi’ye göre kalbin Türkçe karşılığı “Gönül” fuadınki yürektir (Başka hiçbir dilde gönlün karşılığı bir kelime olmadığı söylenir).

Kur’anda akletme (düşünme) fiili kalbe nisbet edilmiş (el-Hac 22/46) yani düşünmenin kalbin bir işlevi olduğu belirtilmiştir (Bugün biz aklın beyinde olduğunu ve umumiyetle düşünmenin beyinde gerçekleştiğine inanırız). Aynı şekilde fıkhetmenin (anlama) de kalbin bir işlevi olduğuna dikkat çekilmiştir (A’raf 7/19).

Dinî ve insanî hayatın merkezinin kalp olduğunu Kur’an ve hadislerde açıkça ifade edilmiştir. “Kalpleri var ama onunla bir şey anlamıyorlar” (el-A’raf 7/179). “Akletmek için onlarda kalp yok mu?” (el-Hac 22/46). “Kalbi olanlar için bunda öğüt vardır” (Kaf 50/37). Meâlindeki âyetler kalbin idrak, ilim, marifet ve düşünme aracı olduğunu ortaya koymaktadır. Bundan dolayı (fuad) sorumludur. (El-İsra 17/36; el-Ahzab 33/5).

İmanın mahalli kalptir. (el-Hucurat 49/7,14; el-Mücadele 58/22). Samimi bir şekilde kalp ile tasdik ederek kelime-i tevhid getiren kişi Müslüman olur. (Buhari-ilim 33,39) İman kalbin tasdikidir. Kalplere sekinet, itminan, sebat ve huzur veren Allah’tır.