Bir “nizam” kurmak

Rahmetli Mehmet Genç hocanın, “Osmanlı İmparatorluğunda Devlet ve Ekonomi” (Ötüken Yay. 2000) adlı eserinden alıntılar ile Osmanlı’nın kurduğu “nizam”ın iktisadî temellerine işaret etmeye çalıştık.

Hocanın tespitine göre iktisat şu ilkelere dayanıyor: Provizyonizm, Tradisyonalizm (Gelenekçilik), Fiskalizm. İlaveten Eşitlik, İşbirliği, Dayanışma ve İtidal gibi ilkeler sıralanıyor.

Önceleri iki yazımızda bunlar hakkında bilgiler verildi.

“Bunlar Osmanlı zihninin ekonomiye ait idrakinin kategorileri gibidir. O kadar yaygın, derin ve geneldirler ki uzun asırlar değişmeden kalmış ve hiçbir zaman bilinçli bir tartışma konusu yapılmamıştır.

Osmanlı sisteminde, Batı’nın aksine, iktisadî gücün siyasal güce dönüşmesi olgusu pek yoktur. Siyasal güçle ekonomik güç arasında karşılıklı etkileşim Batı’da vardır; Osmanlı sisteminde bu, hemen tamamen, tek yönlüdür. Hâkim olan siyasettir. Siyasî sistemde aristokrasinin oluşmasını önlemek ve sürekli yenilenen meritokratik bir elit kadrosunu işbaşında...