Cemaatta rahmet ayrılıkta azap

Geçen haftaki yazımızı “ben”i değil “biz”i esas almamız lazımdır diye bitirmiştik.

“Biz”den kasıt “cemaat”tır. Cemaat nasıl oluşur? Elmalılı Hamdi Yazır “Fatiha” tefsirinde “İyyake na’büdü ve iyyake nesteiyn”i açıklarken “biz” için şöyle söylüyor: “Cenab-ı Hak kişiden yalnız kişisel vicdanı ile bir antlaşma yapmak istemiyor; onun “sosyal vicdanı” ile de anlaşmak istiyor.” Bu “kardeşlik hukuku”dur. Cemaat kuru kalabalık olamaz.

Müminlerin kardeş olduğu dile getirilirken (Hucurat), tevhid inancı ve din ilkeleri hususunda ayrılığa düşülmemesi, siyasi birliğin ve barışın korunması istenir (Enfal). Hz. Peygamber din kardeşliğini imanın gereği saymıştır: “Sizler iman etmedikçe cennet giremezsiniz; birbirinizi sevmedikçe iman etmiş olamazsınız.”

Dolayısıyla bu birlik ve kardeşlik bir “sosyal ruh” doğurur.

Namaz kılan ve Fatiha okuyan her kişi vicdanında hissettiği kardeşlerini de temsil etmiş bulunacaktır. Bu kardeşlik insanı koruyan ve amellerini yazan hafaza meleklerinden başlayıp hazır olan ve olacağı düşünülebilen insan topluluklarına kadar gider.

“Her kişi, Fâtiha ile bu anlaşmayı yapar ve sağlamlaştırırken, bir insan topluluğunun imamı derecesindedir. Ve bu mâna dolayısı ile Hanefi mezhebinde imamın arkasında namaz kılan cemaat ne Fâtiha, ne başka hiçbir şeyi okumaz da hepsinin hesabına yalnızca imam okur. Çünkü Kur’ân okumak Allah Teâlâ ile konuşmak anlamındadır. Yalnız başına namaz kılan kişi ise henüz gerçekte oluşmamış, fakat düşünce halindeki bir cemaatin imamı yerinde olduğundan mutlaka Fâtiha ve sûreleri okur. Ve bu gibi kişiler çoğalıp tanıştıkça gerçekten cemaat de kendiliğinden ve kolayca oluşur, hemen içlerinden birini imam tanıyarak ona uyarlar ve sosyal güçleri de imamları ile orantılı olur.