Muhafazakâr mahallede iktidar ve dönüşen

Başlık, çok değerli ve naif bir insan olarak tanıdığım İrfan Özet’in sosyoloji alanında doktora tezi olarak hazırladığı “Fatih-Başakşehir Muhafazakâr Mahallede İktidar ve Dönüşen Habitus” (İletişim Yayınları, İstanbul, 2019) başlıklı çalışmasından alınmıştır. 21. yüzyılın ilk yıllarından itibaren Türkiye’de yeni bir egemen blok hâline gelen muhafazakârların kent ortamlarında hayata geçirdikleri habitusun dönüşümünü konu edinen bu çalışmanın ismi ve temel izleği Peyami Safa’nın Batılı modernist orta sınıf seçkin zümre ile geleneksel dindar-muhafazakâr muhit arasındaki çelişkiyi resmeden Fatih-Harbiye adlı romanından mülhem gözükmektedir. Ancak Sayın Özet’in çalışması hem sarf edilen ilmî ve entelektüel emek hem de karşılaştırmalı analiz ve sonuçları itibariyle esaslı bir takdir ve teşekkürü hak etmektedir. Pierre Bourdieu sosyolojisinin en temel kavramlarından biri olan habitus, bireylerin yaşadıkları çevrede kültürlerinin etkin rolüyle kendi zihinlerinde oluşan temel bilgilerdir. İnsanlar bu bilgi setine göre hayatlarını idame ettirirler. Karar verme aşamalarında habitus belirleyici etmen olarak kendini gösterir. En temelde bireyin dışındaki toplumsal yapıların birey tarafından içselleştirilmesiyle meydana gelen habitus toplumsal bünyedeki bireysel tecrübelerin bir sonucu olmasının yanında bireyin zihnindeki sürekli eğilim ve yönelimleri doğrudan ilgilendiren dil, etnik kimlik, mezhebi aidiyet gibi muhtelif faktörleri de ifade eder. *** Fatih-Başakşehir üzerine yapılan karşılaştırmalı analiz sonuçlarına göre Fatih’teki dayanışmacı temsillerin görünüm kazandığı alanlar daha ziyade kolektif mekanizmalar etrafında gelişmektedir. Farklı topluluklar dünyası içinde gelişen çeşitli ağların damgasını vurduğu dayanışma üretimleri özellikle 1950 sonrası dönemin mirası olarak varlığını sürdürmektedir.