Müslüman sanatlarındaki farklar

Önceki yazımda Rami Kütüphanesi’nde, Yazma Eserler Kurumu’na ait Mushaf sergisinden söz ederek, buradaki Mushafların tertip ve tezhip cihetinden bir karşılaştırma yapma imkanı sunduğunu söylemiştim.

Sergide kendi adlarıyla devlet kurmuş birçok Müslüman kavmin Mushaf örnekleri yer almakla birlikte, asıl iki ana hat öne çıkarılmış: Osmanlı ve Safavi!

Osmanlı ile Safavi’nin kuruluşları arasında yaklaşık yüz yıl, yıkılışları arasında ise yaklaşık iki yüz yıl var. Her ikisi de Türk devletidir ama Safavi halkı daha çok Fars tanımlı ve Osmanlı İslamlığı da Arap olmaktan çok Fars etkili bir İslamlıktır.

Başka bir ilginçlik ise Arap fatihler üzerindeki etkisine rağmen, Farsların batı ufkunun Türklerle sınırlanmış olmasıdır.

Bu husus mevcut devletler düzeyinde hâlâ yoğun bir şekilde sürmekte olan Fars ve Türk çatışmasının sebebi olduğu gibi, kültür ve sanat düzeyindeki kesintisiz rekabetlerinin de sebebidir.

Gerçi iki çağdaştan Safavi Şah İsmail’in (Hatâyî) divanını Türkçe, Osmanlı Yavuz Selim’in (Selîmî) ise divanını Farsça olarak yazması bilenlerini tebessüm ettiren bir paradoks olarak orta yerde duruyor olsa da, bu ilgili çatışmanın ve rekabetin...