100 yıl hesaplaşması 4: Cumhuriyet ve Aydınlanma el ele, başka türlü olamazdı
Cumhuriyet yazarı Orhan Bursalı bu hafta '100 yıl hesaplaşması 4: Cumhuriyet ve Aydınlanma el ele, başka türlü olamazdı' başlıkı yazısını kaleme aldı.
Cumhuriyet bizim için, evet ulus, yurttaş, kadın devrimi, bilim, akıl ve bilimsel eğitim demektir; ama aynı zamanda ve zorunlu olarak Aydınlanma hareketi... Bunun temel taşlarını aslında, Cumhuriyetin ilanından hemen dört ay sonra kabul edilen Öğretim Birliği Yasası, iki yıl sonra kabul edilen Medeni Yasa ve hemen arkasından Yeni Türkçe alfabe oluşturdu.
Bu kadar değil, Aydınlanma hareketinin kapsayıcılığı artarak sürdü.
1933 Üniversite Reformu ile ilk modern üniversite kurulacak; daha sonra dünya eğitim tarihine bir ilk olarak, fırsat eşitliğinin en büyük devrimi bile sayabileceğimiz, ülkenin en geri kalmış bölgelerinde, bizzat köylerde, ülke çapında Köy Enstitüleri kurulacaktı.
BÜYÜK BİLGİ SEFERBERLİĞİ
Halkın her türlü konuda eğitimi için, örneğin tarım üretiminde pratik bilimsel bilgiler, radyo konuşmaları, halk eğitim merkezleri, ilkokulların yaygınlaşmasına kadar eldeki olanaklar seferber edildi... Temel ve sosyal bilimler üzerine popüler kitaplar, felsefe kitapları, pratik hayata ve üretime yönelik mesleki bilgi ile beceri kazandıran kitaplar yayımlandı.
Mesela 1930’lara kadar tabiat ve insan, arzın menşei ve geçirdiği evreler, az masrafla 250 fizik ve kimya tecrübesi, ilim ve faraziye, ilim ve usul, insan bedeni... 1930-40 arası Kristof Kolomb, Pastör, Darwin, Marie Curie... 40-50 arası büyük matematikçiler, bilim felsefesi, bilimin değeri...
