Domatesi nasıl seversiniz?

Bana sorarsanız domatesi çok sevmeseniz bile sağlığınızı dikkate alarak, ona ve arkadaşlarına (salça, çorba, ketçap!) sofralarınızda biraz daha sık yer verseniz iyi olur. Nedeni şu...

Domates sadece lezzetli bir “meyve” değil, o aynı zamanda mükemmel bir doğal ilaç.
Kırmızı bir doğal “sağlık topu”, olağanüstü güçlü bir sağlık mucizesi.
Şaşıracağınızı ve hemen “domates ne zamandan beri meyve oldu hocam?” diye tepki göstereceğinizi biliyorum.
“Meyve” sözcüğünü de zaten özellikle ve bilerek seçtim, çünkü bilinenin aksine domates bir sebze değil. O da karpuz gibi, elma veya çilek gibi lezzetli bir meyve.
Bitki bilimciler onu “çiçek veren bir bitkinin tohum barındıran ürünü” olduğu için meyve grubuna sokuyorlar. Fark etmez.
Meyve de olsa sebze de olsa domates iyidir, lezzetlidir, sağlığa da iyi gelir. Evet, bugün kısa bir domates güzellemesi yapacağız. Buyurun...

İYİ BİLGİ
Kansere karşı domates
Harvard’lı araştırmacı Dr. E. Giovannucci besinlerin kanser riski üzerindeki etkilerini araştıran önemli bir bilim insanı.
Özellikle de domates ve içindeki “kırmızı mucize likopen” ile ilgili araştırmalarıyla tanınıyor. Zaten biraz da bu araştırmacının bulguları domatesi ve içindeki likopeni antikanser mucizelerden biri olarak tanıttı.
Dr. Giovannucci gösterdi ki domates ve domates ürünleri özellikle prostat kanserinden korunmada önemli işler görüyor.
Likopen bir karetenoid, yani bir fitobesin. Bir tür bitkisel ilaç. Daha önce de yazdım, o popüler tıpta “kırmızı mucize” olarak tanınıyor.
Yağlı dokularda, özellikle de prostat bezinde, memelerde, ciltte depolanıyor. Daha çok likopen kazanmanın en etkili ve ucuz yolu da daha çok domates ve domates ürünü (salça, ketçap) tüketmekten geçiyor. Bu özellikle erkekler için mühim bir bilgi.
Dr. Giovannuci’nin çalışmalarından çıkarılacak iki önemli ders var: Bir, aile hikayesinde prostat kanseri olanlar daha sık ve bol domates ve salça tüketmeli.
İki, likopen yoğunluğu daha fazla olduğu için “ev yapımı” domates salçasından istifade etmeyi unutmamalı.
Kadınlara gelince... Onların da daha çok domates ve salça tüketmeleri için önemli bir gerekçeleri var: Cilt güzelliği ve cilt yaşlanmasını geciktirmek. Nedenini yandaki kutuda bulabilirler.

İYİ HABER
Cildi nasıl güzelleştirir?
Yaz sıcakları iyice bastırdı. Her yıl olduğu gibi bu yıl da çarşı, pazarda domates ucuzladı. Özellikle cilt yaşlanmasını geciktirmek isteyen, dahası güneşlenirken daha kaliteli bir bronzluk yakalama düşüncesinde olan kadınların domatesten, özellikle de salçadan sık faydalanmaları iyi olur. Domates ve salçadaki likopen cildin güneşten korunma gücünü artırıyor, cildin, güneşin zararlı ışınlarından korunma gücünü destekliyor.
Bir çalışmada, her gün ortalama 40 gram kadar domates salçası tüketenlerde güneş ışınlarının bronzlaştırıcı etkisinin yüzde 40 arttığı gösterilmiş. Yine aynı çalışmada aynı miktar domates salçasının içindeki yoğun likopen içeriği sayesinde güneşe bağlı cilt yaşlanmasını da geciktirebildiği saptanmış.
Özeti şu: Cildini güneşin yaşlandırıcı, hatta kanserojen etkilerinden korumak ve daha az güneşle daha yoğun bronzlaşma yakalamak isteyen kadınların da, erkeklerin de domatesten, salçadan, ketçaptan daha sık faydalanması iyi olur.

UNUTMAYIN
İçinde sadece likopen yok!
Mucize kırmızı karotenoid likopenin muhteşem bir doğal antioksidan ve antikanserojen olduğu anlaşıldıktan ve likopenin en zengin kaynağının domates olduğu öğrenildikten sonra “domates denince likopen, likopen denince domates” akla gelir oldu.
Oysa likopen sadece domateste yok. Daha pek çok besinimizde bol bulunan bir doğal ilaç likopen. Mesela karpuz müthiş bir likopen kaynağı. Ayrıca domatesin sağlık gücü de sadece sahip olduğu likopenden kaynaklanmıyor.
Domatesi mükemmel bir besin yapan başka mühim özellikler var. Her şeyden önce düşük kalorili bir yiyecek olması ve zengin lif yapısı nedeniyle uzun süre tok tutması, kilo problemi olanlar için önemli bir özellik.
Potasyumdan zengin yapısı da bilhassa yaz aylarında hipertansiyonlular için mühim bir ayrıcalık.
Domates en zengin doğal potasyum kaynaklarımızdan biri. Zaten biraz da bu nedenle ufak tefek tansiyon hareketlenmelerinde domates suyu tavsiye ediliyor.
Domatesin içindeki tek karotenoid de likopen değil. Betakaroten, alfakaroten, lüteini de unutmamak lazım.
Vitamin ve minerallere gelince... Sıralayalım: Tiamin, folik asit, niasin, pantotenikasit, magnezyum ve çinkoyu listeye hemen yazabilirsiniz.

NASIL FAYDALANACAKSINIZ?
Isıtın, örseleyin ve yağ ekleyin
Domatesin içindeki likopenden daha fazla faydalanmak istiyorsanız onu hafif bir ısıl işlemden geçirdikten sonra tüketin.
Mesela tencere yemeklerinize ekleyin. Ateşte hafifçe közleyin, kavurmalarınıza ekleyin. Haşlamalarınıza, buğulamalarınıza ilave edin. Domatesi ne kadar çok örselerseniz, ne kadar fazla parçalar, ezerseniz içindeki likopenden faydalanma oranınız da o oranda artacaktır. Bu nedenle domates çorbasını salçaya, salçayı ısıtılmış domatese, ısıtılmış domatesi domates salatasına tercih ediniz.
Son bir ayrıntı daha: Likopen yağda eriyen bir madde. Bağırsaklardan daha çok emilebilmesi için biraz yağ ile birlikte alınması lazım.
Bu nedenle domates ve ürünlerini yağla temas ettirerek tüketmekte fayda var.
Domatese en çok yakışan yağın ise zeytinyağı olduğunu söylemeye gerek bile yok.

ÖZET BİLGİ
Likopen ne yapar?
- Cilt yaşlanmasını geciktiriyor, cilt kanseri ile savaşıyor.
- Prostat, meme ve kalınbağırsak kanserine karşı da etkili bir koruma sağladığı anlaşılıyor.