Dünya vatandaşlığı ve millîlik!

Bir insanın başkası olabilmesi bile kendisini tanımasına bağlıdır. Kendisini bilmeyen, tanımayan ya da keşfetmeyen insanın başkasının farkına varması ya da başkalarının duygularını hissetmesi de mümkün değildir. "Biz" her şeyden önce "ben"lerden oluşur. Kozmopolitlikler bile birden fazla millîliğin ürünüdür. Toplumda cevher, ben'e, evrensellikte ise öz milliyete dayalıdır.

Ben'in önceliği vardır. Pedagojideki yakından uzağa, somuttan soyuta ilkesi de bu mantığın üzerine kuruludur. Bu durum doğal ve sosyal bütün alanlar için geçerlidir. Hayvanlar bile önce kendi yavrusuna sonra da kendi cinsinden oluşan topluluklara yönelik olarak yaşarlar. Kangurunun kesesinde tilki yavrusu taşıdığı görülmemiştir.

Dünya vatandaşlığı!

"Milletim nev'-i beşerdir, vatanım rûy-i zemin" diyenlerin ne insanlığı ne de vatanı kalır. Filistinliler istediği kadar vatanlarını yeryüzü, kendilerini de dünya vatandaşı hissedebilir. Vatanları işgal altında olduğu ve güçlü olmadıkları için ne İsrail ne de BM onlara insan muamelesi yapmayacaktır!

Diğer yandan cinsine ve yakınına öncelik vermek başkasına düşmanlığı gerektirmez. Benzerlerine yakınlık göstermek, benzemezlere düşmanlık etmenin zorunlu sonucu değildir. Benzerliği keşfetmek de ötekileştirmeyi gerekli kılmaz. Benzerlerden benzemezlere, yakındakilerden uzaktakilere, ülkesinden dünyaya, millîden evrensele ulaşmak olgunluğun ürünüdür. Kökünden kopmadan, kimliğini unutmadan, içinden çıktığı topraklara hainlik etmeden evrensel değerlerle buluşmak mümkündür. Evrensellik gerçekte millîliğin karşıtı değildir.

Dünya vatandaşlığını, yerellik, millîlik ya da kimlik gibi aidiyetlerden kurtulma hali olarak görenler gerçekte varlıklarına yabancılaşanlardır. Farklılıkların bir arada var olmasını savunmak ya da öteki kültürlerin içine girebilmek için dünya vatandaşlığı değil kim olduğunun farkında olmak gereklidir.