Ortadoğu Balkanlaştırılıyor mu? 2

Geçtiğimiz Cuma günü yazdığım Ortadoğu Balkanlaştırılıyor mu başlıklı yazıda, Barzani’nin referandumu kararını değerlendirmiş ve Ortadoğu’da mezhepçiliğin –büyük oranda Türkiye’nin mezhepçiliğe yüz vermeyen karşı hamlesi sayesinde- tutmadığını ve sırada etnisite üzerine kurulan planın olduğunu söyleyerek Balkanlaştırma teriminden söz etmiştim.

Yazıyı yazdığım günden bu yana, ne Barzani referandum inadından vazgeçti, ne de Türkiye başta olmak üzere O’nu uyaran büyükler yaklaşımlarını değiştirdi. Geldiğimiz noktada Ortadoğu’da ise durum şu: Suriye’nin hali ortada, ülkedeki 6 yıllık karışıklığın parçalanma ya da en azından federasyon sonucu doğurmadan sona ermesi neredeyse imkansız gözüküyor. Lübnan, “Lübnanlaştırma” teriminin de ifade ettiği gibi, “etnik-dinsel/mezhepsel, dilsel, ideolojik vb. açılardan derin şekilde bölünmüş, büyük güçlerin müdahalesine açık, iç savaş ihtimali yüksek bir toplumun”* devleti olarak orada duruyor. Irak, zaten Saddam sonrası hem etnik, hem dini ayrımların rol oynadığı üç farklı eyalete bölünmüştü, şimdi ise Kürt bölgesel yönetimi lideri Barzani’nin ısrar ettiği bağımsızlık referandumu sayesinde fiili parçalanma tehlikesiyle karşı karşıya.

Son 15-20 yıllık süreçte Ortadoğu’da yaşananlar -Arap Baharı’nı da bu sürece rahatlıkla katabiliriz- Batılı güçlerin doğrudan müdahalesiyle olmadı, ama o güçlerin oluşmasına katkıda bulunduğu bir zemin kaybı dolayısıyla oldu. İstikrarsızlık, Ortadoğu’nun kaderi haline getirildi, sosyolojiler kimlik çatışması üzerinden şekillendirildi, ülkelerin merkezi yönetimleri kendi varlığını ve bütünlüğünü koruyamayacak denli zayıflatıldı. Bu devletler, uluslar arası arenada kendi ülkelerinin çıkarlarının peşine düşmeyi bırakın, oldukları gibi bile kalamadılar, varoluş mücadeleleri vermeye başladılar. Barzani’nin başlattığı bağımsızlık referandumu da bu manzaranın bir sonucu aslında.

Medyada, “Ortadoğu’da bir Kürt devleti ‘kurdurulacağı’ nasılsa aşikar oldu. Olası bir PKK devletindense en azından ilişkilerimizin iyi olduğu Barzani’yi destekleyelim” minvalinde yazanlar/konuşanlar var; “Kürtlerin de hakkı değil mi bağımsızlık” diye düşünenler de var. Bunlar haklıymış gibi görünen bakış açıları, ama bana kalırsa mesele bağımsızlıktan da, Kürtlerden de biraz daha büyük.

Kürdistan’a gelmeden önce şunları soralım kendimize, zira gözümüzün önünde duran, yaşanmış örnekler var:

Bugün bir mahallesinden diğerine gitmenin bile belayı çağırmak anlamına geldiği Lübnan’ın barış, felah içinde yaşadığını söyleyebilir miyiz? Karşılıklı olarak birbirini şeytanlaştırmış onlarca toplumsal grubun birbiriyle barışması için, Lübnan’dan daha kaç devlet çıkarılabilir? İkinci dünya Savaşı’na dek peyderpey dizayn edilen Balkan devletlerinin en irice olanları, Yunanistan ve Bulgaristan zaten hep büyük ağabeylerince korunup kollanır, boylarından büyük işlere karışmaya da heves etmezlerdi.