Doğu, Batı, Kuzey dünya görüşleri ve İslâm medeniyeti

İslam medeniyetinde her düşünce adamı, her bilgin kendinden önce gelen mütefekkirin ortaya kovduğu gerçekleri İnkâr etmemiş, yahut görmemezlikten gelmemiş; en mühimi o gerçekleri, o düşünceleri karartmaya, çürütmeye çalışmamış; kendi ter ve emeğini de katarak o ışıltılı fikirleri geliştirmiş ilerletmiş ve daha yüceye dikmeye çalışmıştır. İslam bilginleri batılı filozoflar gibi birbirlerinin eksiklerini arayarak roman ve fikir öldürmemişlerdir. Biri diğerinin destekçisi olarak bir kişinin malı olmayan İslam düşüncesinin çağlar boyu yol alırken yorulmaması için devirlerden üzerine dökülecek yabancı serpintilerden matlaşmaması için çalışmışlardır.
Bu yüce medeniyette her düşünce adamı ve her sanatkâr kendini mutlak hakikatin bir işçisi kabul etmiş; kendisini unutarak, benliğini hesaba katmayarak çalışmış, önüne geçilmez bir aşkla ebedi yeni olan İslam düşüncesini mum ışığında divit kalemlerle milyonlarca kitaba zarif bir el örgüsünden daha ince ve daha sanatkârca bir titizlikle işlemiş ve onlar da eserleri ile birlikte zamana kök salarak eşsiz ve harikulâde çiçeklerini ebediyete doğru uzatmışlardır.
Hiç bir medeniyet bu denli bol ve ulu fikir adamı yetiştirmediği gibi; bu medeniyetin sanatkârlarının seviyesine de hiç bir dünya görüşü temsilcisi yükselememiştir... Benim sanatçım mermeri konuşturmuş, kubbeyi şiirleştirmiş, çeşmeyi rüyalaştırmış; benim sanatçım çekicini ve kalemini tılsımlı hareketlerle kullanarak akıl üstüne doğru yal almış; eserlerini zamana ve mekâna sökülmez çivilerle çakmıştır.
Benim fikir adamım da sanatkârım da birer dehadır!... Sadece bunlar mı?.. Benim devlet odamım.