Kaht-ı lider

Türkçe’de “kaht-ı lider” diye bir terkip yoktur. Arapça olan “kaht”, kıtlık, yokluk demektir. “Rical” de yine Arapça’dır ve “erkek” demek olan “recul” kelimesinin çoğuludur...

“Kaht-ı rical” devlet hayatının her kademesi, hatta bir millet için “yetişmiş insan kıtlığı, yokluğu, sıkıntısı” demektir.

“Lider” ise İngilizce’dir, lisanımıza yerleşmiştir. Aslı “leader” diye yazılır. Bu kelimenin dilimizdeki karşılığı rehber, başbuğ, önder ve benzerleridir. Hatta belki “serdar” bile denebilir.

Öyle ise; Arapça, “kaht” kelimesiyle İngilizce “lider” kelimesinden tamlama yapılabilir mi? Erbabınca malumdur ki ecdadımız, ihtiyaç hâsıl olduğunda Fârisî bir kelimeyle Arabî bir kelimeyi alarak onlardan tamlama imal etmek suretiyle Osmanlı Türkçesine her hâl-ü kârda ihtiyaca cevap verme kabiliyeti kazandırmışlardır.

Kaht-ı rical; yani yetişmiş insan darlığımız, 1800’lerin başından 1900’lerin sonlarına yakın dönemlere kadar takriben iki asır boyunca Hazine’deki para sıkıntısından daha şiddetle yaşadığımız bir sıkıntıdır.

Son iki asır ve belki daha da uzun bir zamandan beri yaşadığımız bu büyük eksikliğin esas âmili, harplerdir. Arada Abdülhamid-i sâninin 33 yılı çıkartılırsa 12 Eylül 1683 tarihli II. Viyana Muhasarasından 26 Ağustos 1922 tarihli Dumlupınar Meydan Muharebesi’ne kadarki zamanlarımız savaşlarla doludur. Bunların da bir haylisi kaybımızla neticelenmiştir. Savaşların sadece askerî sonuçları olmaz. Hele mağlubiyetler, cemiyetin her kademesini sarsar.

YAZININ DEVAMI