Kurbanın getirdiği merhamet kâfirin gaddarlığına karşı

Yıllar önce İngiltere’den gelip İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nde bir konferans veren Angus Wilson adında, roman yazdığı söylenen bir zatı dinlemiştim. Konuşmasına başlarken “İstanbul’a gelir gelmez hemen bir hayvanat bahçesine gitmek istedim. İstanbul’un hayvanat bahçesini görmek istiyordum. Çünkü bir ülkenin uygarlığının göstergelerinden biri de onun hayvanat bahçesidir” kabilinden bir şeyler söylemişti. Adamın bu cümlesi, onu dinleyen bu ülkenin “aydınlarını” utançtan yerin dibine batırmaya yetmişti. Çünkü o tarihte İstanbul’da hayvanat bahçesi yoktu. Gülhane Parkı’nın bir köşesini bir çitle çevirmişler, oraya da birkaç kedi ile birkaç köpeği hapsetmişler, hayvanat bahçesi olarak teşhir ediyorlardı. Bizimkiler utanmıştı ama kimse de bu adamın sözleri üstünde düşünüp bu hükmü nerden çıkardığını sormamış, sormayı akıl etmemişti.

Bu söz, belki farklı bir bağlamda beni de etkilemiş olmalı ki, bunca yıl sonra (nerdeyse 60 yıl oluyor) hâlâ hatırlıyorum.

Evet, bence de hayvanat bahçesi uygarlığın göstergelerinden biridir. Fakat o İngiliz’in kastı doğrultusunda değil, tam tersi yönde uygarlığın göstergelerinden biri olarak kabul edilmelidir: uygarlığın geldiği vahşet bağlamında...

Hayvanın doğal ortamından koparılıp demir parmaklıklar arkasında tutsak edilmesi barbarlık değilse, nedir?

Boğa güreşlerinde şişlenerek öldürülen hayvanları haz çığlıklarıyla kutsamak neyin nesidir?

Boks ringlerinde birbirine öldürücü yumruklar savurarak yere seren ve kimin kimi yere sereceğine dair müşterek bahse tutuşan insanların cinnet halini neyle açıklamalıyız?