Tümel adalet tikel adalet

İlahi adalet diye tanımlanan bir kavrama başvurulur bazen.

Bu sözle kastedilen iki husus var:

1. Kimsenin yaptığı kesesine kalmaz. Burada veya orada mutlaka karşılığını görür.

2. İlahi adalet ayrım yapmaz: onun gazabı da lütfu da herkese aynı anda ve ayrım yapmaksızın eşit biçimde tecelli eder. Yağmur birinin tarlasına yağar ötekine gelmez diye bir şey yok. Yağarsa o mıntıkadaki bütün tarlalara yağar. Kuraklık gelirse de aynı...

Birinci kümede tecelli eden adalet bireyseldir. Herkes kendi ektiğini biçer. Herkes ne yapmışsa onun karşılığını elde eder. Bir başka söyleyişle her koyun kendi bacağından asılır. Hiçbir koyunu başka bir koyunun bacağından asmak imkân dâhilinde değildir.

Dilimizde “karakuşî hüküm” diye anılan bir kavrama müracaat edilir kimi zaman. Karakuş’un bir Selçuklu kadısı olduğu söylenir (bir başka iddia da onun Osmanlı kadısı olduğu yolundadır). Karakuş kadıya izafe edilen fıkralar genelde makro düzlemde adaletin tecellisi zımnında olanlardır. Ve de genelde 2 numarada andığımız küme içinde yer alır: