Trabzon: Bir kırılmanın şafağında

Kars, Ardahan ve Artvin’de orta yaş üstü insanların “hayat anlayışını” kavramak için kahvelerde, köy meydanlarında, yaylalarda çeşme başlarında sayısız insanla söyleşi yaptım. Katılanların beş kişiyi aşmamasına özen gösterdim. Bilerek abartılı biçimde ABD’de Harvard, İngiltere’de Oxford’u anlatırken, o yaşlı insanların, “Ya Celavuz?” dediklerine tanıklık ettim.

Kars’ın Susuz ilçesinde Cilavuz Köy Enstitüsü’nün ve kurucu müdürünün yoksul toprakları zenginleştirme konusundaki uzmanlığı, özellikle Şavşet köylerinden toplanın çocukların geri dönüş öykülerini dinlediğim için orta yaş üstü ve genellikle öğretmen olan dostların “Ya Celavuz…?” diye sormalarının hakllığını benliğimin derinliklerinde hissettim.

Bir ara Doğu Karadeniz’in değişik yerlerinde benzer söyleşileri sürdürdüm. İnsanların kavrayışlarını anlamaya çalışırken, “eğitim” dediğinizde, yöre insanının aklına Beşikdüzü Köy Enstitüsü’nün geldiğini farkettim. Beşikdüzü Köy Enstitüsü’nün eğitim-öğretimin yaygınlaştırılmasında olağanüstü katkıları vardı.

Gündemdeki yerini korudu

Az değil, yaklaşık 40 yıla yakın bir zamandır Doğu Karadeniz’de Artvin’den Samsun’a, fındıktan çaya, turizmden eğitime, yol altyapısından üniversitenin işlevlerine, OSB’lere hayat katmak için yöreye uygun yatırım alanlarının keşfine ilişkin çok değişik konuların tartışıldığı toplantılara katıldım.

Doğu Karadeniz’in kadım kenti Trabzon organik enerji döneminde Iran ve merkezi Asya’yı Kuzey Karadeniz Bölgeleri’ne bağlayan önemli bir limandı. Ünlü gezgin Nikitin Hindistan’a Trabzon’dan gitmiş, doğduğu yere eli boş dönerken, torbasındaki anılar defteriyle Trabzon’a uğramış, altın kubbeli şehrine ulaşamadan hayata gözlerini yummuştu; ama o defterin bıraktığı miras kendisini bugün bile saygıyla anılan bir gezgin olarak tarihe mal etmişti.