2023’TE TÜRK DIŞ POLİTİKASI (4) ABD ile ilişkiler F-16 modernizasyonu ve İsveç’in NATO üyeliğine kilitlendi

GERİDE bıraktığımız 2023 yılında Türk-ABD ilişkilerinin seyrini değerlendirmeye başlarken, yakın tarihte nasıl bir güzergâhtan geçildiğini görebilmek açısından önceki yılları çok kısaca hatırlayalım.

2018 yılına, 2016’dan beri tutuklu olan ABD’li rahip Andrew Brunson’un durumu üzerinden tırmanan kriz damgasını vurmuştu. Başkan Donald Trump’ın rahip Brunson’un serbest bırakılması yolunda yaptığı çağrılar karşılıksız kalınca, açıkladığı ekonomik yaptırımlar nedeniyle döviz kurunun birden sert bir şekilde yükselmesi Türk ekonomisinde ciddi sonuçlara yol açmıştı.

2019 yılında da büyük sarsıntılar yaşandı ilişkilerde. Rusya’nın S-400 hava savunma sistemlerinin Ankara’ya intikali üzerine Trump yönetiminin Türkiye’yi F-35 savaş uçağı ortak üretim programından çıkarması, ardından Türkiye’nin Suriye’de Fırat’ın doğusunda giriştiği Barış Pınarı Harekâtı sırasında yaşanan gerginlikler ve sonuçta imzalanan 17 Ekim 2019 mutabakatı ilişkilere damgasını vuran ana hadiselerdi.

2020 yılı, ABD’de seçime gidilirken bütün bu çalkantıların devam ettiği, aynı zamanda kasım ayında demokrat aday Joe Biden’ın başkanlık seçimini kazanmasıyla ilişkilerde yeni bir başlangıç beklentisinin doğduğu bir dönemdi. Gelgelelim, Trump’ın seçimi kaybettikten sonra Beyaz Saray’dan ayrıldığı sırada S-400 alımı nedeniyle Türkiye’ye karşı CAATSA yaptırımlarını devreye sokması, Trump döneminin son bir darbesi oldu ilişkilere.

2021, ilişkilerde yeni Başkan Biden ile son derece sıkıntılı bir başlangıca sahne oldu. Biden’ın daha yolun başında 24 Nisan 2021 tarihinde “Ermeni Soykırımı” tezini destekleyen bir açıklama yapması, ilişkilerde ağır bir durum yarattı. Erdoğan’ın Biden ile kurmayı arzu ettiği diyalog bir türlü tesis edilemedi. Buna karşılık Türkiye, yıl sonuna doğru 40 adet yeni F-16 savaş uçağı alımı ve 79 F-16’nın modernizasyonu için ABD yönetimine başvurması, ilişkilerin zaten sıkıntılı olan gündemine yeni ve zor bir sorunu dahil etti.

2022 yılına gelindiğinde, şubat ayında Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin ardından İsveç ve Finlandiya’nın NATO’ya üyelik başvurularının sonuçlanmasının Türkiye tarafından geciktirilmesi, ABD ile ilişkilerde yeni bir gerilim alanı yarattı. Biden yönetimi, Kongre’nin bu gecikmeye tepkisini gerekçe göstererek Türkiye’nin F-16 talebiyle ilgili Kongre’deki onay işlemini bir türlü başlatmadı. Karşılığında, F-16 talebinin ABD yönetiminde sürüncemede kalması da Ankara’da rahatsızlığa neden oldu.