Ahmet Cevdet Paşa ve Mecelle’ye dil uzatan akademisyene reddiye

Ahmet Cevdet Paşa (1822-1895) Osmanlı devlet adamı, tarihçi, eğitimci, edebiyatçı, dilci, şair, din adamı ve büyük hukukçudur. Her sahada eser vermiş olan öncü bir bilim adamıdır.

Tuna eyaletinde bulunan Lofça’da doğdu. Ailesi tarafından tahsilini ilerletmesi için gönderildiği İstanbul’da medrese tahsili yaptı. Rumeli kadılığına atandı. Dersiam olarak yetkilendirince eğitim-öğretim sahasına geçti. Meclis-i Maarif’te üyelik ve Darü’l-Muallim müdürlüğü yaptı. Öğretmenlik mesleğini bu topraklarda ilk defa yasal ve pedagojik sisteme kavuşturdu. İstanbul’da ilk hukuk mektebinin açılışını yaptı. “Tarih-i Cevdet” adlı kıymetli eserini Padişah Abdülmecit Han’a takdim edince rütbesi yükseltilerek Osmanlı Devletinin resmi tarihçisi oldu. Sultan II. Abdülhamit döneminde Adliye Nazırlığına getirildi.

İslam Hukukunu derinden bilen büyük âlim hukukçularla çalıştı. 1861’de Meclis-i Vala-yı Ahkâm-ı Adliye’ye üye tayin edildi. İlmiye sınıfından vezir ve Divan-ı Ahkâm-ı Adliye’ye reis seçildi. Osmanlı Devletinin adliye ve hukuk düzenini yeniden inşa etti.

Tanzimat’tan sonra Avrupa devletlerinin kanunlarını iktibas furyası başlamıştı. Başta Ali Paşa olmak üzere batıcı kafalar Birinci Napolyon zamanında hazırlanan Fransız Medeni Kanunu’nun tercüme edilerek Osmanlı Devleti’nde tatbik edilmesini istiyorlardı. Buna mukabil Şirvanizade Rüşdi Paşa, Fuat Paşa ve Ahmet Cevdet Paşalar zengin ve işlenmiş İslam Hukuku tezini savunuyorlardı. İslam Hukuku görüşü üste geldi ve “Mecelle Cemiyeti” kurularak başına Ahmet Cevdet Paşa reis seçildi. Böylelikle hukuk ve fikir hayatının ölmez ve muhteşem abidesi olan “MECELLE-İ AHKÂM-I ADLİYE” eseri meydana kondu. Türk-İslam kültürüne yapılan en büyük hizmet oldu.

Mecelle, İslam Hukuk (Fıkıh) kaidelerinin bir kanun haline getirilmesidir. 14 âlim/İslam Hukukçusundan oluşan bir heyet tarafından hazırlanmıştır. Ahmet Cevdet Paşa heyetin başkanı olarak muhteva, özellikle üslup ve yazım tarzı bakımından etkili olmuş, mükemmel seviyeye erişmesini sağlamıştır. Mecelle 1868’de yayınlanmıştır. İlk Türk Medeni Kanunudur.