F-35’in en güçlü silahı: Bilgi

Lockheed Martin'in bir zamanlar dünyanın en büyük klimalı kapalı alanı rekorunu elinde bulunduran fabrikasındayız. Yol boyu bu şirketin kuruluş öykülerini anlatan panolar var ama kesinlikle fotoğraf, video çekilmesi yasak… Zira yüksek güvenlikli tesiste en önemli güç; bilgi… Türkiye'ye en geç Eylül 2019'da verileceği açıklanan F-35 uçaklarının üretildiği Fort Worth Teksas'taki Lockheed Martin tesisleri konferans odasına alınıyoruz. F-35 İş Geliştirme Temsilcisi Kevin McCormik rehberliğinde elektrikli araçlara bindik tesisi geziyoruz.

NE FARKI VAR?
Kafamdaki en önemli soru; ortağı olduğumuz F-35 için zikredilen, 5'inci nesil olması… Soruyorum; "4'üncü nesilden bunu ayıran temel özellikler nedir?" diye… Onlarca faktör var ama fabrika gezisi ve ardından Türkiye heyetine verilen yemekteki konuşmalar ardından zihnimde oluşanlar şunlar; 5'inci nesil uçakları öncekilerden ayıran baş özellik, en büyük silahının "bilgi" olması. Binlerce kaynaktan ulaşan bilgiler, cep telefonu teknolojisine benzer uçan makinenin kokpitindeki pilota ulaşıyor ve pilot, orkestra şefi edasıyla aracı yönetiyor. F-35 simülatöründe uçağı kullandım. 2 füzeyi, başarılı bir şekilde hedefe ulaştırdım. Bunu yaparken önümdeki 2 yan yana tablet görünümündeki ekrana dokunarak veya yanlardaki Mouse benzeri cihazlar yardımıyla hükmettim. Çok fazla uçuş simülatörü kullanan biriyim. Gördüğüm; simülatörlerin giderek gerçek kokpite dönüştüğü ve uçak kokpitlerinin de bilgisayar oyun konsolüne benzerdiğidir. Tıpkı Microsoft'un ünlü Flight Simulator oyunundaki gibi. Tek fark, oyunda vurulunca; game over oluyorsun ama can hakkın varsa devam ediyorsun. F-35'in gerçeğinde ise düşünce "life over" oluyor, ölüyorsun yani…

95 MİLYON DOLAR
5'inci neslin uçağındaki temel devrimci adımları; kompozit malzeme yüzünden daha hafif, görünmezlik teknolojileriyle daha az radar izi bırakması, dikeyyatay kalkış iniş ve kısa mesafede kalkış iniş şeklinde kabaca özetleyebilirim. Tabii ki modern silahları ve en büyüğü olan bilgiyi baş köşeye koyarak…
Lockheed Martin'in Foth Worth tesislerinde ayda 7-8 adet F-35 üretiliyor. 2020'de maksimum kapasiteye ulaşmayı hedefliyorlar. 2020'de ayda 15-17 adet üretilecek.
ABD dışında iki ülkede daha montaj yapılıyor: Japonya ve İtalya.
Neredeyse hiç gürültü olmayan üretim tesisi birbirine entegre devasa alanlardan oluşuyor. Sağlı sollu geçtiğimiz hatlarda boş yok. Her bir bölümün önündeki ekranlardan hangi ülke için üretildiğini görebiliyorsunuz.
Türkiye'nin de sipariş verdiği A modeli F-35'lerden birine silah takımları yerleştiriliyordu. McCormik bu modelin iniş takımlarının Türkiye'de yapıldığı bilgisini paylaştı.
İniş takımları dışında yaklaşık 400 parçadan oluşan uçağın orta gövdesi de Türkiye'de monte edilip Fort Worth'a gönderiliyor. Burada uçağın diğer bölümleriyle birleştiriliyor. McCormik son derece sofistike bir üretim olmasına rağmen şu ana kadar Türkiye'den yapılan sözleşme çerçevesinde sağlanan parça ve gövde tedarikinde herhangi bir aksilik yaşanmadığını, teslimatların zamanında yapıldığını söyledi.
F-35'lerin 3 ayrı modeli var. Türkiye'nin alacağı A modeli en ucuz olanı. Fiyatı yaklaşık 95 milyon dolar. Kanat genişliği daha uzun olan B modeli 110 milyon dolar civarında. C modeli ise biraz daha pahalı.

KULLANMAK CEP TELEFONU KADAR KOLAY
F-35 İş Geliştirme Temsilcisi Kevin McCormik bizi özellikle bir bölümün önünde durdurdu. F-35'in orta gövdesi olduğunu söylediği devasa bölümün alüminyum yüzeyine 6 bin parçanın sabitlendiğini ve bunun Türkiye'de TUSAŞ'ta yapıldığını belirtti. F-35'lerin üretim esnasında kanatları ve dış gövdelerinin büyük bölümü açık yeşil renkte. Merak ettik sorduk. Bunlar uçağın kompozit malzemeden yapılmış bölümleriymiş. Kullanılan kompozit parçalardan birini uzattı. Çok sağlam ama son derece de hafif bir malzeme... Uçağın yaklaşık üçte biri bu malzemeden yapılıyor. Kompozit ile gelen hafifleme ile iki silah daha taşıyabilmesi sağlanıyor. Türkiye'ye teslim edilecek F35'lerin kanat ların üretildiği bölüme geldiğimizde McCormik yakıtın yüzde 50'sinin kanatlarda olduğu bilgisini paylaştı. Bir F-35 toplam 18 bin pound yakıt taşıyor. Ve tek dolumda 590 deniz mili çapta hareket edebiliyor. Tek menzil olarak yani A noktasından B noktasına hiç durmadan uçarsa 1200 deniz mili gidebiliyor. Kontrol ve anten kısmına bağlantıların yapıldığı bölümde McCormik bu parçaların İzmir'den geldiğini söyledi. İzmir'de Serbest Bölge'de üretim yapan Hollandalı Folker'dan geliyormuş. Bir F-35'in teslimi sözleşmeden sonra 36 ayda gerçekleşiyor. Montaj süresi 18 aya indirilmiş. Şimdi daha da azaltmak için çalışılıyor. Üretimin her aşamasında sadeleşme ön planda. Uçağın ana kumanda tablosu da öyle. O her tarafında düğmeler, göstergeler fırlayan kokpitler geride kalmış. İki tablet büyüklüğünde tek bir ekrandan idare ediliyor F-35'ler. Bize tanıtım yapan uzmanın deyişiyle cep telefonu kullanım kolaylığında...

TÜRKİYE'YE 12 MİLYAR DOLAR GELİR
TAİ, Kale gibi Türk şirketlerinin ürettiği parça ve gövdeler ağırlıkları proje sahibi ülkelerin tercihlerine göre kısmen değişmekle birlikte birçok projede kullanılıyor. Şu anda tamamı kesinleşmese de 3 binden fazla F-35 siparişi var. Türkiye'nin sözleşme çerçevesinde F-35 programından elde edeceği gelir 12 milyar dolar olarak tahmin ediliyor. Bize bilgi veren F-35 test pilotu Billie Flynn uçağın manevra kabiliyetine ilişkin tartışmalara da geçen yıl Paris'te yapılan havacılık fuarındaki 6 dakikalık şovla son verdiklerini söyledi. Flynn'a göre F-35'ler mevcut tüm savaş uçaklarının en iyisi...

35 BİN PARÇA VAR
Bir F-35'te 35 binden fazla parça var. Bunların önemli bir kısmı projenin ortağı olan içlerinde Türkiye'nin de bulunduğu 8 ülkeden temin ediliyor. Hangi projede hangi ülkelerden gelen parçaların kullanılacağı ise uçağın alıcısı ülke ile koordineli bir şekilde belirleniyor. Türkiye'ye verilmesi karara bağlanmış 30 F-35 var. Türkiye 2007'de yaklaşık 100 F-35 siparişi taahhüdünde bulunarak üretim sözleşmesine girdi. Bu sayının 132'ye kadar çıkabileceği belirtiliyor.