Amerikan misyonerlerin 190 yıllık “bereketli hasat’ı

SALT galata’da ‘’BOŞ ALANLAR’’ adı altında sergilenen önemli bir arşiv var. American Board, 1810 yılında kurulan Boston merkezli bir Protestan Misyon kurumu. Hristiyanlık ilkelerini yaymak, eğitim ve sağlık alanlarında iş görmek için yurt dışına misyonerler gönderen kurum, ifade edildiğine göre ‘’sınır tanımayan amaçlara’’ sahipti ve ‘’çalışma sahası tüm dünya”ydı. 1820’de Anadoluyu keşfetti.  Gittikleri yerler ve oralarda yaşayanlar hakkında kapsamlı raporlar hazırladılar, belgelerini düzenli bir şekilde arşivlediler. 1830’da bütün Anadolu’yu gezmiş incelemişlerdi. 1833’te İzmir’de bir matbaa kurdular. Lakin Müslüman halkla diledikleri ölçüde bir bağlantı kuramadıkları için, yakın temasları Ermeniler ve Rumlarla yoğunlaştı. Hristiyan nüfusun yoğun olduğu yerlerde Kiliseler ve okullar açtılar. 1844’te Anadoludaki Ermeniler için mahsus bir misyon kuruldu. 1854’te American Board’un merkezi İstanbul’a taşındı. Bu dönemde yoğun olarak lise ve koljler açıldı, tıbbi merkezler, hastaneler kuruldu. Kurumun ‘’Bereketli Hasat’’ adını verdiği bir dönemdi 1860 yılı. Türkiye artık misyonerlerin artan ihtisası çerçevesinde üç misyona ayrıldı; Batı, Merkez ve Doğu Türkiye misyonları kuruldu.  1914’te,  Board’un dünya çapındaki çalışmalarının arasında en yoğun hasat: 450 okul, 19 hastane ve çeşitli matbaalarla faaliyet gösteren Türkiye Misyonu’nda gerçekleşiyordu.  ‘’Boş Alanlar’’ manası ise 1915/1923 arasında vuku bulacaktı. Zira 1.Dünya Savaşı ve Türkiye’nin yaşadığı rejim değişikliği, Türkiye’deki hristiyan nüfusun göç kaderiyle paralel olarak, American Board’un da yaşayacağı bir dönüşümün habercisiydi.