Kuralsız bir riskli dönem

Kuralsız bir riskli dönem ABD’nin eski Ankara Büyükelçisi Eric Edelman’ın genç kuşağın ciddi uluslararası ilişkiler hocalarından Hal Brands ile birlikte yazdığı “Dünyanın çivisi neden bu kadar çıktı?: Soğuk Savaş Sonrası Dönemin Sonu ve Küresel Düzenin Krizi” (Why is the World so unsettled?: The End of the Post-Cold War Era and the Crisis of Global Order) başlıklı rapor Henry Kissinger’dan bir alıntıyla başlıyor. Sonradan Amerikan Dış Politikası başlıklı kitabında da yer alacak 1969 yılında yayımladığı bir makalede Kissinger, “Bir devrimin özü, o dönemde yaşayanlara birbirleriyle bağlantısız kalkışmalar gibi gelmesidir. Her olayı ayrı ayrı, anlık ve yalıtılmış şekilde, halledildiğinde uluslararası sistemin temel istikrarının kendini yeniden kabul ettireceği bir problem diye görme dürtüsü güçlüdür. Ne var ki, manşetlere çıkan krizler aslında kökleri derinlere giden krizlerin işaretleridir” diye yazmış.

Bugün dünya sisteminde tanıklık ettiğimiz krizlerin de aslında sistemin yarattığı dengesizlikten kaynaklandığını görmek gerekiyor. Henüz bu yapısal dönüşüm döneminin nasıl sonuçlanacağı tam kestirilemiyorsa bile, ortalık yatıştığında bazı temel gerçeklerin ne olacağı üç aşağı beş yukarı belli.

Batı dünyasının son 300 yıldaki üstünlüğü kırılıyor. Yükselen yeni güçler var. Demografik unsurlar, ekonomik gücün Asya’ya kayışı gibi gelişmeler “balans ayarını” zorunlu kılıyor. Ne var ki göreli bir güç kaymasının yaşanması Batı’nın ve Batı içinde ABD’nin çöküşü, olayları etkileme gücünün sıfıra indiği anlamına gelmiyor. Çin’in ya da herhangi bir başka ülkenin kolayca alternatif bir düzen yaratacağı anlamına da gelmiyor. Yalnızca kurallar belirlenmediği için riskli bir dönemden geçtiğimize delalet ediyor.