ZBİG

İran Devrimi’nin üzerinden 1 yıl, Afganistan’ın işgalinin üzerinden 2 ay geçmişti. Washington’dan çıkmayan Başkan Jimmy Carter, ABD’deki yaklaşık 300 üniversitenin öğrenci birliği başkanlarını Beyaz Saray’a çağırmıştı. Önce yardımcılarıyla, sonra da kendisiyle tanışacak ve onları dinleyecektik. İlk toplantı, Zbigniew Brzezinski ile yapılacaktı. Kendisini aksi biri olarak biliyor, Sovyetler’e yönelik sertlik yanlısı politikalarından da hoşlanmıyordum. Kalabalık olduğumuzdan bizi beklediği odaya birkaç dakika geç girdiğimizde, “Columbia Üniversitesi’ndeki dersimde olsaydık giremezdiniz, zira saat 08.00’de ders başladığında ben kapıları kilitletirdim” demişti. Unutamadım.

Uzun zaman yazdıklarıyla ilgilenmedim. Türkiye’yi Soğuk Savaş sonrasında çok merkezi bir konuma oturttuğu için ülkemizde çok ilgi gören Büyük Satranç Tahtası kitabında, aslında ABD hegemonyasının tüm müttefikleri tarafından kabul edilmesi gerekliliğini savunuyordu. Bülent Çınar ile birlikte Bilgi Üniversitesi’nde hazırladığımız Foreign PolicyDergisi’nin Türkçe’sinde, eski Almanya Şansölyesi Helmut Schmidt’in bu açıdan yazdığı hayli eleştirel bir kitap tanıtımını yayımlamıştık.

Daha sonra, her nedense Out of Control (Kontrol Dışı) başlıklı, Türkçe’ye çevrilmemiş kitabını okuduktan sonra hakkındaki görüşüm radikal sayılacak şekilde değişti. Brzezinski, uluslararası ilişkiler alanında, hele de onun statüsüne ve imajına sahip biri için pek denenmemiş bir şey yaparak, yüksek stratejiyi bir kenara koyup Soğuk Savaş sonrasındaki tüketim, “cilalı imaj” deliliği ve etik nirengi noktası eksikliğini eleştiriyordu.

1999 yılının şubat ayında Foreign Policy adına kendisiyle görüştüğümde, geçmişte düşündüklerimi unutmasam bile, müthiş etkilenmiş ve düşüncesinin berraklığı, zekâsının keskinliği karşısında hayran kalmıştım. Karşımdaki kişinin, bunları açıktan yazıp söylemese bile kendi geçmiş yanlışlarından ders almış olduğunu, dünyaya bakarken yeni gerçeklikleri mutlaka analizine kattığını düşünmüştüm.