Atatürk’ün muhalifleri de cumhuriyet taraftarıydı

Cumhuriyet’in ilanına giden yolda yaşananları ‘Neden 29 Ekim?’ kitabında titiz bir perspektifle okuyucuya aktaran Taha Akyol, Cumhuriyet'e kadar geçen sürece ilişkin Elif Çakır’ın sorularını yanıtladı.

Kasım 1922’de saltanat kaldırıldığında fiilen cumhuriyete geçilmişti, Gazi o zaman resmen cumhuriyet ilan edebilir miydi?

Hem henüz atmosfer müsait değildi, hem henüz Lozan Antlaşması imzalamamış, müzakereler bile başlamıştı. Öyle bir ortamda rejim meselesi kimsenin aklında yoktu, bu tartışmayı açmak da Türkiye’nin elini zayıflatırdı. Meclis’te Gazi aleyhine bir akım da yaratabilirdi.

Aklında cumhuriyet rejimi varken, saltanat kaldırıldıktan sonra Gazi, bir süre cumhuriyet aleyhine sert konuşmalar yaptı hatta cumhuriyeti için “çürümüş ve zamanı geçmiş bir yönetim şekli” olduğunu söylüyor neden?

O sırada Meclis Hükümeti sistemi var. Başvekili ve bakanları Meclis seçtiği gibi yasama, yürütme ve yargı yetkilerinin sahibi de Meclis. Meclis reisi Gazi de böyle bir Meclis’in rakipsiz ve kudretli reisidir. Cumhuriyet tartışması o sırada başlasaydı kuvvetler ayrılığı, reisicumhurun ve hükümetin yetkileri gibi...