Fransa'da OHAL

DIŞİŞLERİ Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu ile Fransa Dışişleri Bakanı Jean-Marc Ayrault, kısa süreli ve yumuşak üsluplu bir OHAL tartışması yaptı.
Bizdeki OHAL ile Fransa’daki OHAL arasında anayasal olarak çok önemli farklar var. Fransız Bakan bu farkları üç başlıkta saydı:

- Fransa’da yasama yetkisi yürütmeye geçmez, yani KHK çıkarılmaz.
- Sadece polise ek yetkiler verilir.
- Yargı bağımsızdır ve OHAL kararlarına karşı yargı yolu açıktır.

Bizde nasıl?... Bakalım.

KHK VE YARGI
Fransız anayasasının 16. maddesi OHAL’i düzenliyor. İlan prosedüründe bazı normal farklar var.

Asıl önemli fark, Fransız Bakan’ın belirttiği gibi, Fransa’da yürütme erki “OHAL Kanun Hükmünde Kararnamesi” çıkaramaz.

Bizde ise yürütme erki “OHAL Kanun Hükmünde Kararnameleri” çıkarabilir.

Dahası bizde, Anayasa’nın 148. maddesine göre bu KHK’lara karşı Anayasa Mahkemesi’nde dava açılamaz. AYM 1991 tarihli kararında “hak eksenli” bir yorumla, bu yetkiyi aşan kararnameleri inceleyip iptal etmişti. Bugünkü AYM otorite eksenli bir kararla, “yetkim yok” diyerek reddetti. Yargı denetimi kapısını bu bağlamda kapattı.

Fransa’da ise, OHAL uygulamasının 30 günü dolduğunda meclis veya senato başkanı ya da 60 parlamenter Anayasa Mahkemesi’ne başvurabilir; “OHAL şartlarının devam edip etmediğinin” tespitini isteyebilir.

Fransa’da OHAL dönemindeki bütün idari işlemler de yargı denetimine tabidir.

İKİ CUMHURİYET
İkisi de devrimci ya da Jakoben cumhuriyetle kurulmuş, ikisi de kuvvetler birliği ilkesiyle yola çıkmış, ikisi de üniter devlet olan Fransa ile Türkiye arasındaki bu OHAL farkı, iki cumhuriyetin hukuk evriminde hangi aşamada olduklarına dair tipik bir örnektir.