İthal anayasa

TÜRKİYE'nin tarih boyunca yaptığı anayasalar taklit veya ithal mi? TBMM Başkanı Sayın İsmail Kahraman böyle diyor.
Önce Kahraman’ın söylediklerini görelim:

“1921 hariç diğer anayasalar hep ithal anayasa gibidir. 1876 Anayasası Belçika anayasasının esaslarını almıştır. 1924 Anayasası Fransa anayasasının esaslarını almıştır. 1961 Anayasası Alman anayasasının esaslarına göre tanzim edildi. 1982 anayasası askeri idarenin anayasasıydı.”

Sayın Kahraman böyle diyor ama Avrupa anayasalarının etkileri olmakla beraber toptan “ithal” ve “taklit” demek doğru değildir. Onların hepsi anayasal evrimimizin aşamalarıdır.

1876 Anayasası’ndaki hilafet, saltanat, resmi dil Türkçe, devlet dininin İslam olması, vilayetlere ilişkin düzenlemeler tam “Osmanlı” karakterindedir. Ayrıca Abdülhamid’e verilen yetkiler yanında, o zamanki Belçika Kralı 1. Albert’in yetkileri pek ‘sembolik’ kalır.

CUMHURİYET ANAYASALARI

1924 Anayasası’na gelince... “Fransız anayasasının esaslarını almış” hükmü doğru değildir. 1924 Anayasası bugünkü gibi tek meclisliydi, o zamanki Fransa’da yasama organı iki meclisten oluşuyordu; temsilciler meclisi ve senato. Fransa cumhurbaşkanı sembolikti, 1924 Anayasası’nda “Gazi Paşa” düşünülerek cumhurbaşkanına çok daha geniş yetkiler verilmişti.

Hatta o tartışmalarda Hüseyin Cahit gibi liberaller “sembolik ve partisiz cumhurbaşkanı” fikrini; inkılapçı Yunus Nadi gibi isimler ise çok daha yetkili ve partili cumhurbaşkanı formülünü savunmuşlardı.

Fransız cumhurbaşkanı ise “partisiz”di.

Ayrıntılar için benim “Atatürk’ün İhtilal Hukuku” adlı kitabıma bakılabilir.

Laiklik mi? 1924 Anayasası’na 1937’de girecekti.

1961 Anayasası’nın “Alman anayasasının esaslarına göre tanzim edildiğini” de söyleyemeyiz. 1961 Anayasası’nda senato vardı, devlet üniterdi. 1949 tarihli ve halen yürürlükte olan Alman anayasası ise eyalet ve federal devlet ilkesine dayanır, senato yoktur.