Lozan ve hilafet

ASLINDA iyi oluyor, bilgi süzgecinden geçmemiş söylentiler tartışmaya açılıyor, "bilgi"nin eleştirisinden geçiyor.
Bu söylentilerden biri, İsmet Paşa’nın Lozan’da “hezimet”e uğramakla kalmayıp hilafeti de sattığıdır.

Bunun delili nedir?

Delili, İngiltere parlamentosunun, ancak Türkiye’de hilafet ilga edildikten sonra Lozan Antlaşması’nı onaylamış olmasıymış.

Lozan’da 24 Temmuz 1923’te imzalanan antlaşma, Türkiye’de 14 Ağustos’ta Meclis’e sunuldu, 21 Ağustos’ta görüşmeye başlandı, ciddi surette tartışıldı, 23 Ağustos’ta onaylandı.

Türkiye işi sürüncemede bırakmamıştı, çünkü onay üzerine İstanbul ve Çanakkale’deki İngiliz ve Fransız işgali sona erecekti. Öyle de oldu.

İNGİLTERE NİYE GECİKTİRDİ?

İddiaya göre İngiltere, Türkiye’nin hilafeti kaldırmasını beklemişti.

İşte 3 Mart’ta hilafet kaldırılmış, İngiliz parlamentosunda Lozan görüşmeleri 1 Nisan’da başlamış, 6 Ağustos’ta onaylanmıştı.

Delil diyorduk ya, delil bu!

Halbuki “zamanlama manidar” değildir. Çünkü, İngiltere Lozan onayını, bizdeki hilafete bakarak ayarlamadı.

Sebep İngiltere’deki hükümet buhranlarıdır. İnip çıkan hükümetler sonunda, artık İngiltere’nin “doğu sorunlarını” bırakıp açlık sınırındaki ekonomiyle ve yeniden krize giren Avrupa sorunuyla ilgilenmesini savunan İşçi Partili Başbakan Ramsay McDonald Şubat 1924’te iktidara geldi, nisanda Lozan’ı onay için parlamentoya sevk etti.

Avam Kamarası’nın 6 Haziran 1924 günlü oturumunda hâlâ Sevr’i savunan eski başbakan Lloyd George, Lozan’ı İngiliz diplomasinin yenilgisi olarak eleştirdi... 6 Ağustos’ta Lozan’ın parlamentolarca onaylanması kesinleşti.

Bu konuda benim “Bilinmeyen Lozan” adlı kitabımda ayrıntılı bilgili vardır.

İLGİSİ YOK

Dün Sabah gazetesinde, saygın tarihçilerimizden Şükrü Hanioğlu şunları yazdı: