Lozan’ın gizli maddeleri

BÜYÜK Zafer üzerine yazdım ya, yine aynı sorular sökün etti; Lozan'ın gizli maddeleri var mı? 2023 yılında Lozan sona mı eriyor?

Bazıları bundan emin!

Amacım polemik olmadığı için isim vermeyeceğim, geçenlerde bir yayında şu satırları okudum: “Lozan Antlaşması’nın gizli maddeleri olup olmadığını bilmiyoruz. Fakat bu tür antlaşmalarda gizli maddeler olmaması mümkün değildir!”

Elde bir delil, bir bulgu olmayınca “Bu tip antlaşmalarda mutlaka gizli maddeler olur” diyerek içi boş bir genellemeye başvuruluyor. “Bu tip” nedir? Olsa olsa Birinci Dünya Savaşı sonrasında yapılan antlaşmalar...

Halbuki Birinci Dünya Savaşı gizli “anlaşmalardan” (antlaşma değil) çıktığı için, gizli diplomasinin değilse bile “gizli anlaşmalar”ın da sonu oldu. Artık ülkelerin parlamentolarında onaydan geçmeyen antlaşmalar geçerli değildir!

TÜM BELGELER YAYINLANDI

Lozan, Türkiye dahil imzacı devletlerin parlamentolarında nasıl onaylanmışsa öyledir, gizli maddeleri yoktur.

Olsaydı, mesela Adolf Hitler, Almanya’ya dayatılmış olan Versay Antlaşması’nın “gizli maddeleri”ni ifşa etmez miydi?

Lozan’ın hiçbir gizli kapaklı tarafı yoktur. Bütün tutanaklar baştan beri açıktır. Türkçesini merhum Seha Meray hocamız 8 cilt olarak yayınladı. (Yapı Kredi Yayınları)

İsmet Paşa’nın Ankara’da Başbakan Rauf Bey ve Meclis Reisi Mustafa Kemal Paşa ile yaptığı gizli telgraf yazışmaları Bilal Şimşir ağabeyimiz tarafından iki cilt olarak yayınlandı. (Türk Tarih Kurumu)

Lord Curzon’un Londra ile yaptığı gizli telgraf yazışmalarının İngilizce tam metinlerini Prof. Mim Kemal Öke iki cilt halinde yayınladı. (Boğaziçi Üniversitesi)
İngiliz parlamentosu ile Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde yapılan Lozan müzakereleri de yayınlandı, gizli oturumlar dahil...

LOZAN’I ANLAMAK İÇİN

Bunları incelemeden Lozan hakkında bir hüküm verilebilir mi?

Hatta o dönemde başta İngiltere olmak üzere taraf devletlerin politikaları, ülkelerdeki farklı eğilimler, Dünya Savaşı sonrasının sorunları ve Türkiye dahil ülkelerin askeri güçleri gibi konularda da genel bir fikir sahibi olmak gerekir.

“İsmet Paşa Musul’u Lozan’da sattı!” değil mi?

Meclis’in 28 Ocak 1923 günlü gizli oturumunda Trabzon Mebusu Ali Şükrü Bey Lozan müzakerelerindeki gidişat hakkında eleştiriler yapıyor; bunlar hamasi değil, bilgili eleştirilerdir. Birçok milletvekili de Musul’u kaybetmenin ileride Türkiye’nin bütünlüğünü tehlikeye atabileceğini söylüyor.