Nereden nereye?

İmparatorlukların çöküşü merkeze en uzak hâkimiyet alanlarından başlar. Roma İmparatorluğu en uzak karakolların “vandallar” tarafından yıkılmasıyla çevreden merkeze doğru çökmüş, iç karışıklıklar başlayınca ikiye bölünmüştür. Sömürge çağında da aynı durum görülür. Sömürge imparatorlukları en uzak bölgelerde, Asya’da dağılmaya başladı.
Eric Hobsbawm, “Aşırılıklar Çağı” adlı kitabında sömürge imparatorluklarının, bir çağın bittiğini, klasik sömürgeciliğin tarihe karışmak üzere olduğunu önceleri idrak edemediklerini yazdı. İngiltere ve Fransa 1956 Süveyş Krizi sırasında son kez güçlerini kanıtlama girişiminde bulundular ve İsrail’i kullanarak bölgede saldırıya geçtiler. Fakat ABD ve Birleşmiş Milletler eski kıtanın bu emperyal girişimini önledi. Avrupalı emperyalistlerin klasik sömürgecilik çağı sona ermiş, ABD öncülüğünde yeni-sömürgecilik dönemi başlamıştı.
İktisatçı Paul Baran, “Büyümenin Ekonomi Politiği” adlı kitabında, sözde bağımsız azgelişmiş ülkelerin iktisadi kalkınma sandıkları şeyin tekelci kapitalizmin bu ülkeleri içten içe çürütmesinden ibaret olduğunu anlattı. Bundan böyle emperyalizme ve kapitalizme direniş Asya, Afrika ve Latin Amerika halklarının ayaklanmasıyla; bölgesel, giderek kıtasal devrim hareketleriyle mümkündü. Ho Şi-minh, Nasır, Castro, Lumumba gibi liderler ortaya çıktı; Soğuk Savaş ortamında gelişen Bağlantısızlar Hareketi (1961) 100’den fazla Asya, Afrika, Güney Amerika ve Ortadoğu ülkesini birleştirdi.
Günümüzde durum daha basit fakat daha tehlikeli. Her şeyden önce, emperyalist merkezlere u...