Solumuza soğan sağımıza sarımsak

Bugünün dünyasında sağ ve sol kavramlarının eskisi kadar etkili olmadığını, hatta siyasî toplumun söyleminden yavaşça uzaklaştığını kabul etmek zorundayız. Sağ ve sol kavramlarıyla birlikte merkez sağ, merkez sol gibi kavramlar da zayıflamıştır. Elbette bu durum çok özel tarihsel koşullardan çıkarak gelişti. Geçici mi yoksa kalıcı mı olduğunu zamanla göreceğiz.
Fransa’da 18. yüzyıl Konvansiyon’unun sağ ve sol sıralarında oturanlardan başlayarak sorunu uzun uzun anlatmaya gerek yok. Sağ ve sol düşünce daima siyasallaşan sınıf mücadelesiyle birlikte yükselmiş ve onunla birlikte alçalarak zayıflamıştır. Marjinal hareketleri ve küçük tekkeleri bir yana bırakırsak, günümüzde dünyanın hiçbir yerinde enternasyonalizm iddiası olan politikleşmiş işçi sınıfı hareketleri, güçlü ve sahici sendikalar, onları durdurmaya çalışan lümpen küçük burjuva tabanlı klasik sağcı hareketler ya da refah toplumu ilkelerini savunarak bu ikisinin üzerinde yer almaya çalışan ilkeli merkez sağ (demokrat) ya da merkez sol (sosyal demokrat) hareketler görmüyoruz. Reel sosyalizmin çöküşünden sonra bu yönde geliştirilen çabaların entelektüel faaliyetlerin ötesine geçemediği görüldü. Benzetmek gibi olmasın ama durum giderek Jack London’ın Demir Ökçe’sinin son bölümlerini andırmaktadır.
Reel sosyalizmin çöküşü ve kapitalizmin teknolojiye hükmederek bütün dünyada serbestçe at koşturmasıyla birlikte solda geliştirilen fevkalade alengirli (sofistike) devrim teorileri, bütün politika ve taktikleriyle birlikte yavaşça sönümlenmiş ve yerlerini yeni teorik düşüncelere, sol politik davranış...