Bir zamanlar Ankara’daki Amerika...

IKE lakaplı 34. ABD Başkanı Dwight David Eisenhower,  6 Aralık 1959’da Ankara’yı ziyaret edecekti. Ankara heyecanlıydı. Ziyaret  Başkan Eisenhower’ın iki yıl önce açıkladığı Eisenhower Doktrini’ne destek veren ülkelere bir destek turu kapsamında yapılacaktı.

İkinci Dünya Savaşı’nda Avrupa’daki Amerikan güçlerinin komutanı olarak muzaffer olmuş Eisenhower, NATO’nun ilk komutanlığını yapmış, bu rüzgarla da 1953’te Cumhuriyetçi Parti’nin adayı olarak girdiği seçimi kazanıp ABD Başkanı seçilmişti.

Ziyaret öncesi meseleler bugünkülere çok benzerdi.

1956’da Sovyetlere yakın olan Cemal Abdülnasır’ın Süveyş Kanalı’nı millileştirmiş,  ortaya çıkan bunalımdan savaş çıkmıştı. Kriz ABD’yi Ortadoğu’daki Sovyet yayılmacılığını engellemek için harekete geçirmiş, 1957 yılında Eisenhower Doktrini açıklanmıştı.  Doktrin, ABD’nin Ortadoğu ve İslam dünyasındaki müttefiklerine Sovyetlere karşı askerî ve mali yardımlar yapılmasını öngörüyordu.

Yardımın heyecanlandırdığı başkentlerden biri de hem Sovyet tehdidini hem de ekonomik sorunları yakından hisseden Ankara’ydı.

Ankara, ABD’nin Ortadoğu’daki en sıkı ve sorgusuz müttefiklerinden biriydi, Sovyetlere karşı NATO’nun devamı olarak, İran, Irak, Pakistan ve Afganistan’la Bağdat Paktı’nı kurmuş, 1958 yılındaki Lübnan İç Savaşı sırasında da İncirlik Üssü’nü Amerikan uçakları için açmıştı. (Hatta bir rivayete göre Amerika’nın yoğun isteklerini karşılıksız bırakmayıp  İç Savaş’a müdahil olmuş, Lübnanlı Hristiyan milislere çarpıştıkları Müslüman gruplar karşısında silah yardımı bile göndermişti.)

Marshall Planı ve Truman Doktrini’yle 1947’den beri Ankara’da bulunan Amerikan askerî varlığı ise Eisenhower Doktrini’yle iyice büyümüştü.

Ankara’da Kara Kuvvetleri’ne komşu olan TUSLOG (The United States Logistics Group) karargahında görevli JAMMAT veya daha çok bilinen adıyla JUSMMAT (Joint American Military Mission for Aid to Turkey) olarak bilinen Amerikan yardım heyetinde 1958 yılı itibarıyla bulunan Amerikan askeri ve sivil görevli sayısı 1200’ü bulmuştu.

İşte ne olduysa Eisenhower’ın Ankara ziyaretinden bir ay önce, programının belli olmasındansa birkaç gün sonra oldu.

5 Kasım 1959 gecesi, Çankaya yokuşunda, 49489 plakalı aracıyla gitmekte olan Ankara’daki Amerikan Yardım Heyeti’nde görevli Yarbay Allan Morrison, Cumhurbaşkanlığı Muhafız Alayı’nda görevli 21 erin içine hızla daldı. Kazada Amerikalı Yarbay yara almadı, ama erlerden dokuzu ağır yaralandı. İkisinin bacağı kesildi, üçü komaya girdi.